Upadłość małżeństw – czy jest możliwa?
Często zgłaszają się do mnie małżeństwa w których albo jeden albo obydwoje z małżonków mają problem ze spłatą zobowiązań. Jeśli obydwoje małżonkowie są niewypłacalni i spełniają przesłanki do ogłoszenia upadłości, do sądu należy złożyć dwa niezależne wnioski upadłościowe. Upadłość małżeństw nie jest przewidziana w polskim prawie upadłościowym. Nie jest możliwe złożenie wspólnego wniosku o ogłoszenie upadłości. W stosunku do każdego z małżonków należy każdorazowo zainicjować odrębną procedurę upadłościową. W przypadku gdy jednak niewypłacalny jest tylko jeden z małżonków, powstaje problem co do przeznaczenia zgromadzonego przez nich wspólnie majątku. Co dzieje się po ogłoszeniu upadłości z tzw. majątkiem wspólnym?
Rodzaje majątków małżeńskich
W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że wpływ ogłoszenia upadłości na majątek małżonków uzależniony jest od ustroju majątkowego w jakim znajdowali się przed ogłoszeniem upadłości. Na dzień dzisiejszy wyróżniamy generalnie trzy takie ustroje:
- majątkową ustawową wspólność małżeńską,
- umowną rozdzielność majątkową,
- rozszerzoną wspólność majątkową.
A. Ustawowa wspólność małżeńska
Najbardziej powszechnym modelem w polskich rodzinach jest pierwszy wskazany ustój czyli ustawowa wspólność małżeńska. Ustój ten charakteryzuje się tym, że każdy z małżonków zachowuje prawo do majątku który posiadał przed zawarciem małżeństwa. Majątek nabyty w czasie trwania małżeństwa tworzy natomiast majątek wspólny małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności wynagrodzenia obojga małżonków oraz dochody z majątku wspólnego i osobistego (np. czynsz pozyskiwany z wynajmu mieszkań). Do majątku osobistego każdego z małżonków należą natomiast:
- przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa,
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (oznacza to, że co do zasady spadki i darowizny otrzymywane w trakcie małżeństwa należą wyłącznie do małżonka, który je otrzymał),
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej,
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.
B. Rozdzielność majątkowa
Przed zawarciem małżeństwa lub już po ślubie, małżonkowie mogą zdecydować się na umowną rozdzielność majątkową (potocznie zwaną intercyzą). Oznacza to, iż każdy z nich zachowuje własny majątek a przedmioty nabywane w trakcie związku należą do małżonka który je nabył. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że ustanowienie rozdzielności majątkowej jest skuteczne wobec sądu upadłościowego jeżeli intercyza zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
CZYTAJ WIĘCEJ!
Wpływ upadłości na majątek małżeński
A. Rozdzielność majątkowa
Jeżeli małżonkowie w chwili ogłoszenia upadłości jednego z nich znajdowali się w ustroju rozdzielności majątkowej, ogłoszenie upadłości nie będzie miało większego znaczenia dla majątku drugiego z małżonków. Jeśli nie jest on poręczycielem długu ani nie zobowiązał się w inny sposób zaspokoić roszczenia wierzyciela w przypadku niewypłacalności małżonka, zachowuje prawo do własnego majątku, który nie zostanie włączony w skład masy upadłości.
B. Wspólność majątkowa
Sytuacja jest zgoła inna gdy w chwili ogłoszenia upadłości jednego z małżonków pomiędzy małżonkami istniał ustrój wspólności majątkowej. Z chwilą ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje z mocy prawa pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa. Oznacza to, że majątek wspólny wchodzi do masy upadłościowej, z której likwidacji zaspokajane będą roszczenia wierzycieli. Majątek pozyskany przez upadłego po dacie ogłoszenia upadłości stanowi składnik masy upadłości. Majątek nabyty po dacie ogłoszenia upadłości przez małżonka upadłego stanowi jego wyłączny majątek, który nie podlega sprzedaży. Do masy upadłości nie wchodzą również przedmioty nabyte w trakcie małżeństwa a służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej (z wyjątkiem przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości).
Mówiąc prosto, majątek zgromadzony w trakcie małżeństwa zostanie sprzedany przez syndyka a sumy uzyskane z jego sprzedaży zostaną wypłacone wierzycielom upadłego. Co może w tej sytuacji zrobić małżonek upadłego, który przyczynił się do powstania majątku wspólnego a teraz zostaje z niczym?
Upadłość małżeństw -uprawnienia małżonka upadłego w postępowaniu upadłościowym
Małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając swoją wierzytelność sędziemu. Powinien zatem w pierwszej kolejności sprawdzić, kiedy ogłoszenie o upadłości zostanie zamieszczone w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Wskazany jest tam termin do składania zgłoszeń wierzytelności. Zgłoszenia wierzytelności składa się na specjalnym formularzu. Po zgłoszeniu wierzytelności, małżonek upadłego staje się jego wierzycielem co do wartości odpowiadającej co do zasady połowie wartości majątku wspólnego. Małżonek powinien zatem otrzymać przypadającą mu część ze sprzedaży majątku wspólnego. Natomiast wierzytelność małżonka powinna zostać ujęta w planie spłaty.
Innym sposobem ochrony jaki przysługuje małżonkowi upadłego jest możliwość złożenia wniosku o wydanie z sumy uzyskanej ze sprzedaży wspólnego mieszkania, kwotę odpowiadającej przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres dwunastu miesięcy.
Upadłość małżeństw – podsumowanie
Każdy przypadek upadłości osoby pozostającej w związku małżeńskim jest indywidualny i wymaga szczegółowej analizy prawnej. Małżonkowie często posiadają bowiem problem z rozróżnieniem co wchodzi do ich majątku wspólnego a co pozostaje ich odrębnym majątkiem. Niejednokrotnie zdarza się również, że małżonkowie wzajemnie poręczają sobie swoje długi albo wręcz są zobowiązani do spłaty solidarnie. Przed rozpoczęciem procedury upadłościowej, której zwieńczeniem jest umorzenie zobowiązań warto zatem skonsultować się z prawnikiem.
Nowelizacja upadłości 2020 r.
Nowelizacja ustawy prawo upadłościowe w zakresie wspólnego zadłużenia małżonków nie wprowadza istotnych zmian. Właściwie jedynym nowym rozwiązaniem jest ustawowy obowiązek poinformowania małżonka dłużnika o ogłoszeniu upadłości. Dotychczas bowiem to w interesie małżonka upadłego było powzięcie informacji o upadłości współmałżonka. W przypadku małżonków, żyjących w separacji faktycznej, którzy nie pozostawali w dobrych stosunkach, współmałżonek często nie dowiadywał się o upadłości żony czy męża. Tym samym pozbawiany zostawał często realnej szansy na zgłoszenie swoich roszczeń w postępowaniu upadłościowym. Na podstawie nowych przepisów to syndyk ma powiadomić małżonka upadłego o ogłoszeniu jego upadłości. W zawiadomieniu syndyk musi pouczyć małżonka
o przysługujących mu uprawnieniach i obowiązkach.
CZYTAJ WIĘCEJ!
