Klienci często zadają mi pytanie, czy mogą w testamencie zapisać komuś określony składnik swojego majątku. Samochód dla syna, mieszkanie dla córki, oszczędności dla siostry. Co do zasady, takie rozporządzenia mogą zawierać się w testamencie. Co ważne jednak takie rozdysponowanie swoim majątkiem nie jest w ścisłym sensie testamentem lecz tzw. zapisem testamentowym. Czym jest zapis testamentowy w świetle polskiego prawa spadkowego?
Zapis testamentowy
W polskim prawie spadkowym spadek można odziedziczyć na dwa sposoby. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu bądź sporządzony przez niego testament jest nieważny, następuje dziedziczenie na podstawie ustawy. Oznacza to, że spadek otrzymają osoby wskazane w ustawie. Jeśli jednak zmarły pozostawił testament to mamy do czynienia z dziedziczeniem testamentowym. Testament może być sporządzony w różnej formie i może zwierać różne postanowienia.
CZYTAJ WIĘCEJ!
Zasadniczym postanowieniem testamentowym jest powołanie do dziedziczenia całości spadku. Powołanie przybiera przeważnie następujące stwierdzenie „do dziedziczenia powołuję mojego syna Jana Kowalskiego oraz córkę Marię Kowalską”. Co w sytuacji gdy testator sporządza następujące postanowienie „mojemu synowi Janowi Kowalskiemu przepisuję wszystkie moje nieruchomości zaś córce Marii Kowalskiej przepisuję wszystkie moje oszczędności”. Wówczas mamy do czynienia właśnie z zapisem testamentowym.
Dzięki zapisowi testamentowemu, spadkodawca ma większą możliwość dokładnego przypisania danych składników majątkowych konkretnym osobom. Dokonanie zapisów niweluje również ryzyko wystąpienia ewentualnych kłótni pomiędzy spadkobiercami.
Różnica między zapisem a powołaniem do dziedziczenia
O zapisie możemy mówić zatem wtedy gdy spadkodawca rozrządza danym składnikiem swojego majątku na rzecz określonej osoby, przy czym osoby tej nie wskazuje jako spadkobiercy. Po śmierci testatora cały majątek przechodzi na spadkobierców ustawowych bądź testamentowych. W chwili śmierci w stosunku do zapisobiorcy powstaje natomiast roszczenie przeciwko spadkobiercom o wydanie przypisanej mu rzeczy.
Podstawową różnicą między spadkobiercą a zapisobiercą jest fakt, iż osoba otrzymująca przedmiot zapis nie staje się co do zasady spadkobiercą. Ponadto zapisobiorca nie odpowiada za długi spadkowe po zmarłym.
Całkowite rozdysponowanie majątkiem zapisami testamentowymi
Co jeżeli spadkodawca rozdzieli cały swój majątek stanowiący przyszły spadek w drodze odpowiednich zapisów?
Nie jest dopuszczalne w polskim prawie spadkowym sytuacja w której zmarły rozdysponował zapisami cały swój majątek pozostawiając spadkobiercom jedynie spłacanie długów spadkowych. Aby uniknąć takich niesprawiedliwych sytuacji, Kodeks cywilny wprowadza zasadę, iż osoba która otrzymała zapis, który stanowi największą część majątku zmarłego, jest uznawana za jedynego spadkobiercę. Na osobie tej ciąży wówczas obowiązek wykonania pozostałych zapisów testamentowych.
Kto i jak ma wykonać zapis?
Zapisobiorca nie nabywa przedmiotu zapisu z chwilą śmierci spadkodawcy. Przedmiot ten nabywają spadkobiercy. Na spadkobiercach spoczywa co do zasady obowiązek wydania przedmiotu zapisu, zapisobiorcy testamentowemu. Możliwa jest również sytuacja, w której zobowiązanym do wydania jest inny zapisobierca (tzw. dalszy zapis).
Roszczenie zapisobiercy do wydania przedmiotu zapisu powstaje co do zasady z chwilą ogłoszenia testamentu. Wówczas staje się ono wymagalne zaś przedawnia się z upływem lat pięciu.
Spadkobierca staje się zatem dłużnikiem zapisobiercy, gdyż powinien na jego rzecz spełnić określone świadczenie w postaci wykonania zapisu. Świadczenie to polega na zawarciu umowy o odpowiedniej treści. Oznacza to, że spadkobierca powinien przepisać na zapisobiercę dany przedmiot lub nieruchomość w formie umowy.
