Ubezwłasnowolnienie to trudny i przykry temat dla większości moich klientów. W niektórych przypadkach kierując się dobrem chorego lub osoby nieporadnej bliscy powinni rozważyć zainicjowanie postępowania sądowego o ubezwłasnowolnienie.
Czym jest ubezwłasnowolnienie?
Ubezwłasnowolnienie to nic innego jak sądowy proces, który ma na celu pozbawienie danej osoby możliwości samodzielnego decydowania o swoim losie. Zawsze nadrzędnym celem jest tutaj zabezpieczenie interesów osoby chorej. Dlatego ubezwłasnowolnienie następuje tylko w wyjątkowych i trudnych przypadkach. Przede wszystkim chodzi tutaj o sytuacje, w których osoba nie jest w stanie do końca zrozumieć konsekwencji swoich działań. Przyczyn takiego stanu może być wiele. Najczęstszymi powodami ubezwłasnowolnienia są choroby psychiczne (takie jak schizofrenia), alkoholizm, narkomania i opóźnienie rozwojowe.
Rodzaje ubezwłasnowolnienia – ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe
W rezultacie złożonych i skomplikowanych historii życiowych sąd może zadecydować o ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Ubezwłasnowolnienie całkowite wiąże się z zupełną utratą zdolności do czynności prawnych. Innymi słowy to zrównanie sytuacji prawnej osoby ubezwłasnowolnionej z sytuacją dziecka. Jednocześnie aby w ogóle można było wszcząć postępowanie osoba musi ukończyć 13 rok życia.
Sąd orzeknie takie ubezwłasnowolnienie wobec osoby, która całkowicie nie jest zdolna do pokierowania swoim postępowaniem. Od uprawomocnienia się postanowienia, wszelkie czynności za tą osobę podejmuje ustanowiony dla niej opiekun. Natomiast osoba ubezwłasnowolniona nie może samodzielnie decydować o żadnych swoich sprawach. Na przykład nie może wyprzedawać składników swojego majątku, dokonywać darowizn czy zaciągać pożyczek. Opiekun ma za zadanie dbać o powierzaną mu osobę, musi zarządzać jej majątkiem oraz reprezentować ją wobec osób trzecich. Ale z drugiej strony opiekun podlega w tym zakresie kontroli sądu. Musi składać do sądu cykliczne sprawozdania, a niektóre jego decyzje dodatkowo muszą być zatwierdzane przez sędziego.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe jest łagodniejszą odmianą ubezwłasnowolnienia i stanowi jedynie ograniczenie zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę pełnoletnią, która potrzebuje jedynie pomocy do prowadzenia własnych spraw. Osoba taka jest zatem zdolna do podejmowania działań w swoim interesie, ale z różnych względów potrzebuje wsparcia. Wsparcie to zapewnić ma kurator ustanowiony przez sąd w tym postępowaniu. Kurator w przeciwieństwie do opiekuna nie zarządca majątkiem ubezwłasnowolnionego ale wyraża on jedynie zgodę na dokonywanie czynności prawnych przez ubezwłasnowolnionego. Na przykład jego zgoda może być konieczna w przypadku gdy, ubezwłasnowolniony chce zawrzeć umowę pożyczki. Jednak po jej zawarciu nie będzie mógł decydować na co ubezwłasnowolniony częściowo wyda przyznane mu środki. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłosić już na rok przed osiągnięciem pełnoletności osoby, której dotyczy wniosek.
Kto może wnieść sprawę o ubezwłasnowolnienie?
Krąg osób, które mogą żądać ubezwłasnowolnienia danej osoby jest ściśle określony przepisami prawa. Wniosek rozpoczynający sprawę może zatem wnieść:
- małżonek osoby ubezwłasnawalnianej,
- krewny w linii prostej (dzieci, rodzice, dziadkowie) oraz rodzeństwo,
- przedstawiciel ustawowy.
Co ciekawe w 2016 r., Sąd Najwyższy dopuścił również możliwość samodzielnego wniesienia wniosku przez osobą zainteresowaną swoim własnym ubezwłasnowolnieniem. Co jednak zrobić gdy np. nasz sąsiad jest chory, nie przyjmuje leków a jest osobą samotną?
Sprawę o ubezwłasnowolnienie może wnieść również prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Jeśli według naszej wiedzy dana osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem lub z uwagi na swój stan zdrowia potrzebuje wsparcia to możemy zwrócić się z odpowiednim wnioskiem do prokuratora. Sprawy o ubezwłasnowolnienie są inicjowane przez prokuratorów szczególnie często na skutek zawiadomienia złożonego przez pracowników pomocy społecznej.
Należy jednak pamiętać, że nie każdy, kto jest w trudnej sytuacji, wymaga ubezwłasnowolnienia. Co najważniejsze, składając taki wniosek należy zawsze działać rozważnie mając na celu dobro takiej osoby. Jeżeli bowiem wniosek ma na celu zaszkodzić danej osobie lub złożony jest lekkomyślnie, wnioskodawca może podlegać karze grzywny.
Sądowa procedura ubezwłasnowolnienia
Sprawę o ubezwłasnowolnienie rozpoczyna złożenie odpowiedniego wniosku do sądu okręgowego. Sądem okręgowym właściwym do prowadzenia sprawy będzie sąd miejsca zamieszkania (lub pobytu) osoby ubezwłasnawalnianej. Do wniosku należy dołączyć dokumenty, z których wynika nasze uprawnienie do jego wniesienia. Chodzi tu w szczególności o akty stanu cywilnego, potwierdzające nasze pokrewieństwo z osobą chorą.
Jeśli dysponujemy dokumentacją medyczną osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona to powinniśmy ją załączyć do naszego wniosku. W postępowaniu musimy bowiem wykazać chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne występujące u osoby ubezwłasnawalnianej. Celem potwierdzenia stanu zdrowia osoby, której dotyczy wniosek, sąd musi powołać również biegłych z zakresu psychologii i psychiatrii, którzy na potrzeby procesu sporządzają stosowaną opinię. W postępowaniu mogą być ponadto przesłuchiwani świadkowie, np. sąsiedzi, pracownicy pomocy społecznej czy też członkowie rodziny.
We wniosku możemy również wskazać osobą która ma zostać wyznaczona opiekunem lub kuratorem osoby ubezwłasnowolnionej.
Osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, sąd musi wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania. Wysłuchanie odbywa się w obecności biegłego psychologa oraz –
w zależności od stanu zdrowia osoby – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. Jeśli z uwagi na stan zdrowia, osoba ubezwłasnowolniana nie może stawić się w budynku sądu, sędzia uda się do miejsca jej pobytu i tam ją przesłucha.
CZYTAJ WIĘCEJ!
